KORTİZON TEDAVİSİNDE BESLENME
Kortizol, vücudumuzda bulunan ve böbreküstü bezlerinden salgılanan bir hormondur. Kortizon, tıbbi tedavilerde sık kullanılan ilaçlardan biridir. Kortizon tedavisi, vücudun kortizonu yetersiz ürettiğinde ya da hiç üretim yapılmadığında dışarıdan verilen kortizon takviyesidir. Vücuttaki görevi karbonhidratı ve yağ metabolizmasını düzenlemektir. Gün içinde farklı oranlarda salgılanır. Bu farklılık zamana, kan basıncına ve vücut ısısına göre değişir. En çok sabah saatlerinde üretilir. Sinirlerin gergin olduğu zamanlarda bu oran, on katına kadar çıkabilir. Doğumdan sonraki 3. hafta başlayan kortizon üretimi, ölüm anına kadar devam eder. Vücutta bu hormonun azalması ya da üretilmemesi halinde dışarıdan takviye gerekir.
Kortizon hangi hastalıkların tedavisinde kullanılır?
Bu hormon bir çok hastalıkta tedavi seçeneğidir. Hastalıkların tedavisi için verilecek oran, doğru bir şekilde verildiğinde fayda sağlayacaktır. Mutlaka doktor kontrolünde verilmesi gerekir. Fazla miktarlarda alınması, komplikasyonlara ve başka hastalıklara sebep olabilir. Kalp ve damar hastalıklarında, romatizmal hastalıklarda, sinir sistemini etkileyen hastalıklarda, kan hastalıklarında, alerjik hastalıklarda, bağ dokusunu etkileyen hastalıklarda, karaciğer hastalıklarında, tümörlerin tedavi edilmesinde, hormonal hastalıklarda, böbrek ve idrar yolu hastalıklarında, göz hastalıklarında kullanılan kortizonun ciddi yan etkileri vardır. Bu yüzden kortizon kullanırken beslenme şekline dikkat etmek gerekir.
Kortizonun yüksek ve uzun dönem kullanımlarında oluşabilecek bazı yan etkiler şunlardır;
Şeker Hastalığı: Kortizon insülin hormonuna zıt etki yaparak kan şekerinin yükselmesine neden olabilir. Bu da şeker hastalığı görülme riskini yükseltebilir. Ayrıca kortizon kullananlarda iştah açılması görülebilir. Bunun nedeni ise vücudumuzdaki şeker metabolizmasının bozulmasıdır. Sonuçta iştah açılarak daha fazla yemek yemeye sebebiyet verir ve kilo artışına zemin hazırlanabilir.
Psikolojik Bozukluklar: Kişilerde depresyon, anksiyete (kaygı bozukluğu) görülebilir. Bununla birlikte iştah açılması olabilir.
Ödem ve Yüksek Tansiyon: Kortizon vücutta su ve tuz tutulumuna neden olur buna bağlı olarakta ödem ve tansiyon yükselmesi görülür. Su ve tuz tutulması özellikle böbrek, kalp yetmezliği ve hipertansiyon hastalarında belirgin sorunlar yaratabilir.
Cushing Sendromu: Tedaviye bağlı olarak gelişebilir. Omuzlar ve karında yağ toplanması, kemik erimesi, kaslarda erime gibi sorunlar görülebilir.
BESLENME NASIL OLMALIDIR?
Tuz Kullanımı
Kortizon kullanan kişiler tuz kullanımını azaltmalıdır çünkü kortizon tuzun böbreklerden geri emilimini azaltır. Tuz kullanımı sadece ek olarak yemeklere atılan tuz olarak düşünülmemelidir, bu dönemde her yerden gelen tuz alımına dikkat edilmelidir. Bu dönemde gizli sodyum alımına dikkat edilmelidir. Örneğin tuzsuz ekmek kullanılmalıdır, soda tüketilmemelidir, hazır ve paketli ürünlerden kaçınılmalıdır.
Bol Sebze ve Meyve
Kortizonun böbrek üzerinde sadece tuz tutma etkisi yoktur aynı zamanda potasyum atma etkisi de vardır. Bu nedenle kortizon kullanan kişilerde potasyum kayıpları çok görülür. Potasyum kaybı kalbin kasılma işlevini olumsuz etkiler ve kas güçsüzlüklerine yol açar. Bu yüzden bol sebze ve meyve tüketilmelidir. Potasyum içeriği yüksek olan sebze ve meyvelere ağırlık verilmelidir.
Kalsiyum Alımı
Bu dönemde kalsiyumdan zengin beslenilmelidir çünkü kortizon alan hastalarda kemik yıkımı hızlanır. Kortizon alan hastalarda kalsiyumun bağırsaklardan emilimi azalır ve osteoporoza neden olabilir. Süt, yoğurt, tuzsuz peynir, kurubaklagiller, yeşil yapraklı sebzeler kalsiyum açısından zengin kaynaklardır.
Tatlı Besinler
Kortizon alan hastalarda vücuttaki şeker metabolizması bozulduğundan tatlı ve yağlı besinlere olan istek ve iştah artar. Bu yüzden tatlı, yağlı, hazır paketli ürünlerden olabildiğince uzak durulmalıdır. Bu dönemde daha az işlenmiş gıda ve daha fazla taze besin tüketilmelidir. Şeker ve tatlı ihtiyacı, taze meyve ve kuru meyvelerden karşılanabilir. Hurma, kuru kayısı ve kuru erik tüketilebilir.
Hareketli Yaşam
Kortizon alırken günlük aktiviteyi olabildiğince arttırmak mümkünse spor yapabilmek hem yağ depolamanın önüne geçerken hem de psikolojik açıdan kişiye destek sağlar. Hafif tempolu ve açık havada yürüyüşler tercih edilmeli, ağır sporlar yapılmamalıdır.
KORTİZON TEDAVİSİ İÇİN ÖRNEK BESLENME PROGRAMI
Uyanınca: 1 bardak ılık su.
Sabah:
1 adet yumurta (haşlanmış/omlet/menemen olabilir, 1 tatlı kaşığı zeytinyağı yada tereyağı kullanabilirsiniz.) +
2 dilim tuzsuz lor peyniri+
Domates, salatalık ve yeşillikler dilediğiniz kadar kullanabilirsiniz +
Domates, salatalık ve yeşillikleri çok iyi yıkayarak tüketiniz, enfeksiyon riski oluşmasın+
6-7 adet tuzsuz zeytin yada 2 tam ceviz+ 1 dilim tam tahıllı tuzsuz ekmek + Şekersiz açık çay/ Yeşilçay
Ara: (Kahvaltıdan 2-2,5 saat sonra)
200 gr ev yoğurdu yada kefir (tuzsuz) +
7-8 adet tuzsuz çiğ badem ve fındık
yada
1 adet taze meyve (mandalina/ elma/ muz olabilir, mevsimine uygun meyve tercih ediniz)+ 1 kase yoğurt (200 gr)
Öğle:
- 1 porsiyon (150 gr) (4-5 kadar) tuz ilavesiz kırmızı et (köfte/ kuzu pirzola/ bonfile olabilir) + Salata+ 200 gr yoğurt+ 1 dilim tuzsuz tahıllı ekmek
ya da
- 1 porsiyon ızgara balık (tuz ilave etmeyin) + Salata (yeşil salata gaz yapıyorsa, pişmiş sebzeler tercih ediniz. Kabak, kırmızı biber, havuç gibi sebzeleri tercih edebilirsiniz. Besinleri pişirirken yada piştikten sonra üzerine kimyon ilave ederek gaz şikayetlerinizi minimuma indirebilirsiniz.)
ya da
- 7-8 yemek kaşığı 1 porsiyon sebze yemeği (tuz ilavesiz) (Sebze yemeklerinin içine az da olsa et yada ekleyerek protein oranını arttırabilirsiniz) +Yoğurt+ Salata + 1 dilim tuzsuz tahıllı ekmek
Ara: (Öğle yemeğinden 2-2,5 saat sonra)
- 1 adet orta boy meyve+ 1 avuç tuzsuz çiğ kuruyemiş (ceviz, badem, fındık, hurma, kurukayısı, kuru üzüm gibi) + (Yeşilçay antioksidan kapasitesi yüksek olduğu için iyi hücreleri destekler, günde 1 bardak tüketebilirsiniz.)
yada
- 1 bardak kefir yada yoğurt + 2 adet hurma+ 2 ceviz
Akşam:
-1 porsiyon ızgara balık (250 gr) + Yanında 5-6 yemek kaşığı tuzsuz pişmiş sebzeler
yada
- 4-5 köfte kadar tuzsuz ızgara kırmızı et/ tavuk + Yanında salata yada pişmiş sebzeler+ 1 dilim tuzsuz tahıllı ekmek
yada
-1 kase tuzsuz çorba+ 1 porsiyon (7-8 yemek kaşığı) etli/ zeytinyağlı sebze yemeği (kış sebzeleri bağışıklığı yükseltir ancak gaz problemlerine sebep olabilir, brokoli-karnabahar-pırasa-lahana-ıspanak-kereviz gibi)+ 1 kase yoğurt+1 dilim tuzsuz tahıllı ekmek
*1 kase yoğurt / 200 gram yoğurt ortalama 4 yemek kaşığı (dolu dolu) şekilde karşılık gelmektedir.
Ara: (Uykudan 2 saat önce)
Bol bol su!
Akşam saatlerinde Açlık olursa:
*1 bardak süt/ sütlü kahve/ ayran/ yoğurt/ kefir yada 1 kutu activia prebiyotik yoğurt (sade) yiyebilirsiniz! SINIRSIZ SALATALIK, DOMATES KULLANABİLİRSİNİZ!
*Gece atıştırmalığı olarak, meyve+ yoğurt yada 2 adet tuzsuz galeta 2 dilim tuzsuz peynir tüketebilirsiniz.
*Eğer atıştırmalık ihtiyacı olursa; 1 avuç tuzsuz kabak çekirdeği yada 1 avuç kadar beyaz leblebi kullanabilirsiniz.
*Yatmadan 2 saat önce yeme durumunu bitirmemiz gerekiyor. Ancak bitki çayı ve sınırsız salatalık/domates/marul gibi atıştırmalıkları uyuyana kadar yapabilirsiniz!
!!! ÖNEMLİ NOTLAR !!!:
- Hergün mutlaka 2-2.5 litre su içmelisiniz! Su tüketimi tedavi boyunca çok önemli! Her öğünden 5-10 dk önce 1 bardak şeklinde tüketiniz. Sabah uyanınca 1 bardak ve uykudan önce 1 bardak su içiniz.
- Siyah çay ve kahve gün içinde toplam 2 bardağı geçmeyiniz.
- Şeker, şekerli besinler, yapay ürünler, paketli ve katkı maddeli ürünler, ev dışında yapılan ve hijyenik koşulları belirli olmayan besinleri tüketmeyiniz.
- Besinlerin iyi yıkanmış olmasına, özellikle sebze-meyveleri kabuksuz şekilde tüketmeye özen gösterin.
- Kan şekerinizin düşebilme ihtimaline karşı başucunuzda tuzsuz çiğ kuruyemişler bulundurunuz.